Tại sao bị nấc cụt?
Chào bạn! Nấc cụt thực chất là một phản xạ sinh lý khá phổ biến, xảy ra khi cơ hoành – lớp cơ ngăn cách ngực và bụng – co thắt bất ngờ và không tự chủ. Ngay sau đó, dây thanh âm đóng sập lại, tạo nên âm thanh “hic” đặc trưng mà chúng ta vẫn nghe thấy. Trong đa số trường hợp, nấc cụt là lành tính và tự hết trong vài phút. Tuy nhiên, hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp bạn phòng tránh và xử trí đúng cách khi cần.
Nguyên nhân phổ biến gây nấc cụt
Nấc cụt thường khởi phát do sự kích thích đột ngột lên dây thần kinh điều khiển cơ hoành (chủ yếu là dây thần kinh phế vị và dây thần kinh hoành). Một số yếu tố thường gặp bao gồm:
– Ăn quá nhanh hoặc quá no: Dạ dày giãn nhanh gây áp lực ngược lên cơ hoành.
– Uống đồ có ga, cồn hoặc nước lạnh đột ngột: Khí CO₂ từ đồ uống có ga làm phình dạ dày; rượu và nhiệt độ lạnh có thể kích thích trực tiếp dây thần kinh.
– Thay đổi cảm xúc mạnh: Căng thẳng, hồi hộp, phấn khích hoặc sợ hãi có thể làm rối loạn tín hiệu thần kinh đến cơ hoành.
– Trào ngược dạ dày – thực quản: Axit trào lên kích thích niêm mạc thực quản và các nhánh thần kinh liên quan.
– Nuốt nhiều không khí: Khi hút thuốc, nhai kẹo cao su hoặc nói chuyện trong khi ăn.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tưởng mình “bị bệnh tim” vì nấc kèm tức ngực nhẹ – nhưng thực ra chỉ là do ăn tối quá muộn và nằm ngay sau đó.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám
Mặc dù phần lớn cơn nấc chỉ kéo dài vài phút đến vài giờ, bạn nên lưu ý nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
– Nấc kéo dài hơn 48 giờ (gọi là nấc dai dẳng) hoặc trên 1 tháng (nấc mạn tính).
– Kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân, khó nuốt, đau ngực, nôn ói hoặc khó thở.
– Xuất hiện sau chấn thương vùng cổ, ngực hoặc sau phẫu thuật.
Những trường hợp này có thể liên quan đến tổn thương thần kinh, bệnh lý tiêu hóa (như viêm dạ dày, loét thực quản), rối loạn chuyển hóa (rối loạn điện giải, suy thận) hoặc thậm chí là vấn đề ở hệ thần kinh trung ương (đột quỵ, u não).
Cách giảm nấc cụt tại nhà và phòng ngừa tái phát
Với cơn nấc thông thường, bạn có thể thử một số biện pháp đơn giản dựa trên nguyên lý “gián đoạn chu kỳ phản xạ”:
– Nín thở 10–15 giây, rồi thở ra từ từ – giúp ổn định hoạt động của cơ hoành.
– Uống từng ngụm nhỏ nước lạnh hoặc ngậm một thìa đường – kích thích dây thần kinh phế vị qua niêm mạc họng.
– Bịt hai lỗ tai trong 20–30 giây – gửi tín hiệu thư giãn đến trung tâm điều khiển nấc ở thân não.
– Cúi người về phía trước hoặc ôm gối ép nhẹ vào bụng – tạo áp lực ngược giúp cơ hoành “reset”.
Để phòng ngừa, bạn nên:
– Ăn chậm, nhai kỹ, tránh ăn quá no.
– Hạn chế rượu, đồ uống có ga và thức ăn cay nóng.
– Quản lý căng thẳng bằng hít thở sâu, thiền hoặc vận động nhẹ.
– Không nằm ngay sau khi ăn, đặc biệt nếu bạn có tiền sử trào ngược.
Nấc cụt phần lớn là phản xạ vô hại, nhưng nếu tái diễn thường xuyên hoặc kéo dài, đó có thể là “tiếng nói” của cơ thể cảnh báo một vấn đề tiềm ẩn – từ tiêu hóa đến thần kinh. Bạn đừng chủ quan bỏ qua nếu cơn nấc ảnh hưởng đến giấc ngủ, ăn uống hay sinh hoạt hàng ngày. Việc thăm khám sớm sẽ giúp xác định đúng nguyên nhân và can thiệp kịp thời, tránh để tình trạng kéo dài gây mệt mỏi và suy nhược.
